Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Nằm trong hệ thống Bảo tàng Quốc gia Panama, khánh thành tháng 9/2014, Bảo tàng Biodiversity (Biomuseo) được xây dựng tại Amador Causeway, một khu vực ngay lối vào kênh đào Panama hướng Thái Bình Dương. Đứng từ Biomuseo, người ta có thể ngắm thành phố hiện đại (và cũng là một quận lịch sử) Ancon Hill. Đây cũng là khu vực duy nhất vẫn được nằm dưới quyền của người Panama trong suốt thời kỳ Mỹ kiểm soát vùng kênh đào. Với kiến trúc tuyệt độc đáo và có phần kỳ dị, bảo tàng là một công trình nghệ thuật kiến trúc đồng thời là nơi giới thiệu và giáo dục về lịch sử địa lý và tự nhiên của quốc gia Panama cũng như khu vực Trung Mỹ.

Tổng thể công trình.

Mặt bên hướng tây công trình.

Mặt bên hướng đông công trình.

Bảo tàng này được thiết kế bởi một trong những kiến trúc sư lẫy lừng nhất: Frank Gehry. Frank Owen Gehry (tên khai sinh là Ephraim Owen Goldberg) sinh ngày 28 tháng 2 năm 1929 tại Toronto, Canada, hiện đang sinh sống và làm việc tại Mỹ. Gehry sinh ra trong một gia đình người Do Thái gốc Ba Lan. Bố ông làm nghề buôn bán vật liệu, mẹ là một người yêu âm nhạc. Những đặc điểm gia đình đó góp phần tạo dựng nên sự nghiệp của ông sau này. Thời trẻ, Gehry được các bạn cùng trường gọi là "Cá", sau đó Frank Owen Goldenberg đổi tên thành Frank Owen Gehry vào năm 1954. Là một kiến trúc sư Hậu hiện đại nổi tiếng, từ năm 1962 hành nghề kiến trúc tại California, Mỹ. Các công trình của ông nổi tiếng bằng các đường cong tròn trịa, thường bọc bằng những vật liệu kim loại phản xạ. Các chuyên gia đánh giá phê bình kiến trúc đặc biệt ghi nhận các thiết kế công trình của ông được sáng tạo thành nhiều khối với hình dáng độc đáo nhưng cũng thừa thãi rất nhiều, nhất là về kết cấu, vật liệu nên thường quá tốn kém hơn dự tính. Các thiết kế của Frank Owen Gehry dù được phê bình là không quan tâm đến thời tiết địa phương và chức năng chính yếu của building; thậm chí không hài hoà với môi trường hiện hữu xung quanh nên lắm lúc tạo ra ...phản tác dụng nhưng luôn tạo được tiếng vang lớn như một hiện tượng đột phá mỗi khi được khánh thành.

Hệ khung chính công trình trong quá trình thi công.

Thi công phần sảnh trước công trình.

Chi tiết hệ kết cấu khung chính đỡ mái.

Một công trình kiến trúc “kỳ dị”

Bảo tàng Biomuseo, là thiết kế đầu tiên của Frank O Gehry ở khu vực châu Mỹ Latinh. Công trình nằm ở Panama trong khu vực gọi là Amador, chỉ cách một vài đoạn từ cảng tàu chính của đất nước và nằm liền kề với thành phố Panama. Nhiệm vụ của Biomuseo là "cung cấp một kinh nghiệm ấn tượng và giáo dục về đa dạng sinh học; sự xuất hiện của eo đất ở Panama để thúc đẩy tất cả người dân Panamani hiểu và đánh giá thành phần tự nhiên này về bản sắc của họ, cũng như tạo ra tất cả các du khách của nó là cần để bảo vệ môi trường" (Biomuseo Website). Biomuseo dự định khám phá tầm quan trọng của các hệ thống sinh học của Panama và sự xuất hiện của nó như là một liên kết địa chất giữa Bắc và Nam Mỹ, cả hai đều có những tác động toàn cầu mà nhiều người không biết.

Mô hình thiết kế không gian tổng thể công trình.

Mô hình thiết kế không gian sảnh trước công trình.

Góc nhìn trên cao công trình.

Với những mục tiêu này, ưu tiên đặt ra đối với thiết kế bảo tàng cần  rất đặc biệt để có thể thu hút sự chú ý của các khách tham quan cũng như đáp ứng nhu cầu giáo dục nghiên cứu về lịch sử, địa lý, tự nhiên của Panama và Trung Mỹ. Các nhà sáng lập mong muốn bảo tàng này là một kiểu thiết kế chưa từng thấy trước đây và để phục vụ như một biểu tượng kiến ​​trúc mới cho Panama, giống như tháp Eiffel ở Pháp hay tháp Pisa của Ý. Với sự tham gia của kiến trúc sư Frank O Gehry cũng như kiến ​​trúc sư cảnh quan nổi tiếng thế giới Edwina von Gal & Company, Biomuseo đã được thiết kế theo một cấu trúc rất độc đáo và được bao quanh bởi một công viên thực vật mở bổ sung cho các cuộc triển lãm bên trong.

Không gian lối vào chính phía trước công trình.

Chi tiết không gian sảnh chính phía trước công trình.

Không gian cây xanh phía trước công trình.

Hệ cây thân mộc bản địa đặc trưng được lựa chọn trồng trong khuôn viên công trình.

Tòa nhà sẽ kể lại câu chuyện về dải đất hẹp Panama đã trồi lên từ biển cách đây 3 triệu năm như môt cây cầu, nối hai lục địa ngày nay là Nam và Bắc Mỹ, giúp cho việc di cư của bao nhiêu côn trùng, cây cỏ, chim muông, thú và người có thể di chuyển dễ dàng hơn giữa Bắc Mỹ và Nam Mỹ. Tuy nhiên, cây cầu tự nhiên Panama khi hình thành cũng đã cắt một đại dương bao la thành hai, làm thay đổi sự đa dạng sinh  thái của hành tinh này mãi mãi.

Các không gian trưng bày được bao phủ bởi những mái nhà đầy sắc mầu khiến du khách có thể nhận biết được từ xa. Mái nhà tạo ra một hình bóng bất thường đại diện cho sự tự phát của các lực tự nhiên tạo ra hình dạng cho thế giới đương đại. Nhiều chuyên gia phê bình kiến trúc mô tả công trình như là một tòa nhà "rất lớn và dễ nhìn thấy, phù hợp với nền văn hoá lớn và nhìn thấy được của Panama".

Ý tưởng thiết kế độc đáo cũng được cho là đã "đào sâu vào nền văn hoá địa phương để tìm ra những cách sáng tạo và cảm hứng để đáp ứng một nơi" và trong trường hợp này, phản ứng đã được sử dụng phong phú về màu sắc. Mặc dù hình học là đặc trưng của phong cách Frank Gehry, nhưng việc sử dụng các lớp hoàn thiện bên ngoài - thạch cao trên bề mặt bê tông theo cách thông thường ở Panama, tạo nên sự pha trộn giữa thẩm mỹ của ngôn ngữ kiến trúc quốc tế với nghề thủ công văn hoá địa phương. Ngay cả hệ thống màn hình mưa do Gehry Partners phát triển cũng được lấy cảm hứng từ các cấu trúc giống như rải rác khắp thành phố Panama, bảo vệ nội thất khỏi gió theo gió, đồng thời cho phép thông gió chéo.

Sảnh chính công trình với ánh sáng trang trí về đêm.

Bên cạnh những không gian trưng bày chính rộng 4000 m2 chia thành 8 phần không gian, bảo tàng còn có một sảnh công cộng, một không gian cho những triển lãm ngắn, một cửa hàng lưu niệm, một quán café, và nhiều cụm triển lãm ngoài trời, trong công viên thực vật.

Một cấu trúc không gian trưng bày luôn chuyển động

Với sự trợ giúp của các chuyên gia thiết kế địa phương, bảo tàng đã phát triển thành một cấu trúc với một khu trung tâm, mở ra cho không khí và có thể tiếp cận, với tám phòng trưng bày tách ra khỏi nó. Mỗi phòng có bản sắc kiến trúc riêng và thể hiện nội dung của trưng bày. Một trong những điều thú vị và thành công nhất của Biomuseo là cuộc trò chuyện liên tục giữa kiến trúc và câu chuyện và Gehry đã hợp nhất chúng vào một. Nói theo cách của mình, du khách sẽ được "học hỏi về nguồn gốc địa chất của Panama, và tòa nhà sẽ luôn chuyển động trong mắt du khách."

Không gian sảnh chính có trưng bày bộ xương các voi Châu Mỹ khổng lồ.

Nội thất thiết kế phòng trưng bày chủ đề cây xanh.

Thiết kế nội thất với mô hình động vật tiền sử bằng thạch cao, phục vụ giảng dạy học sinh tiểu học.

Các hiện vật trưng bày tại bảo tàng sẽ chủ yếu do Viện Smithsonian Institution (Hoa Kỳ) và Đại học Panama phối hợp thực hiện, và "tập trung vào đa dạng sinh học của Panama". Thiết kế trưng bày thực hiện bởi Bruce Mau Design bảo tàng trên diện tích  rộng 4.000 m2, với 8 gian trưng bày cố định.

Phần trưng bày cố định là một sự kết hợp giữa nghệ thuật và khoa học, đưa người xem trải nghiệm những sự kỳ diệu của vùng đất Panama. Kiến trúc bên ngoài nổi bật với những mảnh cấu trúc mái rất sặc sỡ và nhiều mảng chắp nối, đúng kiểu Frank Gehry…Vào ngày 2 tháng 10 năm 2014, Biomuseo mở cửa cho công chúng với 5 trong số 8 phòng trưng bày của mình. Việc mở cửa lần đầu đã cho thấy sự phong phú trong hệ thống hiện vật và chủ đề trưng bày bao gồm:

- Phòng trưng bày đa dạng sinh học: không gian này tập trung giải thích chủ đề Đa dạng sinh học là gì? Tại sao chúng ta nên quan tâm? Điều gì đang xảy ra với nó ngày hôm nay? Phòng trưng bày đầu tiên là sự giới thiệu về di sản thiên nhiên tuyệt vời của Panama.

Nội thất không gian sảnh với hệ kết cấu kính mầu trang trí đặc sắc.

- Panamarama: Chúng ta bị bao vây bởi vô số sinh vật và cộng đồng dân cư bản địa. Không gian trưng bày này có một không gian chiếu ba cấp với 10 màn hình bao phủ khách truy cập trong một màn hình hiển thị của cảnh và âm thanh bao gồm các kỳ quan thiên nhiên của Panama.

Thiết kế không gian trưng bày sự phát triển của loài người theo các giai đoạn lịch sử.

Thiết kế không gian trưng bày về văn hóa dân cư bản địa.

- Xây dựng cầu nối: Panama nổi lên từ biển 3 triệu năm trước. Các năng lượng bên trong của trái đất hình thành nên Isthmus of Panama có dạng hình thành ba khối đá cao 14 mét, cho phép một cuộc chạm trán hữu hình với thế giới địa chất. Không gian này trưng bày tái hiện một cách chính xác chủ đề này bằng các mô hình và phim 3D.

Không gian trưng bày với chủ đề sự nhô lên của lục địa Panama.

- Thế giới va chạm: Khi lục địa bị tách ra một lần nữa kết thúc con đường di chuyển của các loài động thực vật giữa 2 khu vực Bắc và Nam Mỹ, không gian trưng bày này giới thiệu các tác phẩm điêu khắc động vật của mọi thời đại, hình dáng và kích thước kể lại câu chuyện về sự kiện thiên nhiên độc đáo và đang diễn ra này.

- Con đường nhân loại: không gian trưng bày giới thiệu theo cách tổ chức một không gian mở ra một phần ngoài trời với 16 cột bê tông cung cấp thông tin về các mối quan hệ giữa hoạt động của con người và các kịch bản tự nhiên của Panama trong suốt thời gian.

Bên cạnh đó, 3 phòng trưng bày cuối cùng vào năm 2018 sẽ bao gồm các chủ đề:

- Đại dương phân chia: Khi Panama nổi lên, hai đại dương rất khác nhau hình thành, thay đổi cuộc sống trên hành tinh. Không gian trưng bày này sẽ tái hiện mô phỏng sự kiện thông qua hai bể nuôi cá tròn lớn sẽ cho thấy Thái Bình Dương và biển Caribe phát triển như thế nào khi chúng được phân cách bằng eo đất.

Thiết kế không gian trưng bày chủ đề Đại dương.

- The Living Web: Chúng sinh cần nhau và tương tác theo những cách phức tạp và vô hình. Trong không gian trưng bày này, một tác phẩm điêu khắc lớn, một phần thực vật, động vật, côn trùng và vi sinh sẽ cung cấp cho du khách những trải nghiệm trong một không gian mà tất cả các sinh vật có cùng tầm quan trọng.

Thiết kế không gian trưng bày hệ động vật có vú.

Thiết kế nội thất phòng trưng bày chủ đề sinh vật.

Hệ thống tương tác 3D thực tế ảo.

Trang trí công trình với ánh sáng về đêm.

- Panama là Bảo tàng: Đây là phần không gian trưng bày đặc biệt mang đến những trải nghiệm tuyệt vời nhất đang chờ đón du khách về môi trường bên ngoài bảo tàng. Các màn hình sẽ cung cấp thông tin về mối quan hệ giữa đa dạng sinh học ở Panama và thế giới.

Nguyễn Thị Hải Vân