Bảo tàng Guggenheim Bilbao là một bảo tàng nghệ thuật đương đại, được thiết kế bởi kiến trúc sư Frank O Gehry. Công trình được xây dựng bên cạnh sông Nervion thành phố Bilbao, một thành phố sôi động phía bắc Vương quốc Tây Ban Nha. Đây là bảo tàng hiện đại được thiết kế với hình khối ấn tượng, một thành công rực rỡ trong sự nghiệp của nhà thiết kế tài danh, tiêu biểu cho ngôn ngữ thiết kế của chủ nghĩa Giải tỏa kết cấu (Deconstruction) mà chính kiến trúc sư Frank O Gehry là một trong những nhân tố tiên phong.
Ngay từ những năm 1980, chính quyền thành phố Bilbao đã lên kế hoạch toàn diện nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế, đặt nền móng cho phát triển văn hóa với trọng tâm là xây dựng các công trình kiến trúc quy mô lớn. Ngày 27 tháng 2 năm 1992 kế hoạch xây dựng một bảo tàng tầm cỡ đã được ký kết giữa hội đồng thành phố Bilbao và quỹ Solomon R Guggenheim. Sau 5 năm xây dựng, ngày 19 tháng 10 năm 1997 công trình được khánh thành trong sự đón nhận nồng hậu của người dân thể hiện sự thành công của chính phủ và nhà vua Tây Ban Nha.
Toàn cảnh bảo tàng Bilbao bên sông Nervion.
Bảo tàng Bilbao - góc nhìn tổng thể.
Nằm ở quận 1 kinh doanh và công nghiệp cũ, bảo tàng Guggenheim có vai trò khởi đầu trong việc tái sinh lại thành phố. Khu vực này có liên kết tốt với những quận trung tâm và lịch sử, cùng với những tòa nhà văn hóa và hành chính như tòa thị chính, đại học và bảo tàng nghệ thuật.
Được thiết kế với ngôn ngữ kiến trúc theo chủ nghĩa Giải tỏa kết cấu (Deconstruction) mà chính Frank O Gehry là một trong những kiến trúc sư tiên phong tiêu biểu, có thể nói đây là một công trình được ngưỡng mộ nhất của kiến trúc đương đại, nó được ca ngợi như là một “khoảng khắc tín hiệu trong văn hóa kiến trúc”. Từ tính chất phức tạp của lý luận, đây là kiểu ngôn ngữ thiết kế coi trọng phép ẩn dụ cũng như tính bất thường của hình thức, trên cơ sử sử dụng phổ biến kết cấu mới, vật liệu mới.
Mô hình Bảo tàng Bilbao nhìn từ trên xuống.
Bản vẽ mặt đứng mặt cắt bảo tàng Bilbao.
Bản vẽ Mái bảo tàng Bilbao.
Ý tưởng chủ đạo của thiết kế bảo tàng Guggenheim Bilbao là mô phỏng hình dáng hình ảnh của máy móc công nghiệp, một hình ảnh tiêu biểu cho văn minh công nghiệp đang bùng nổ và thịnh hành ở các nước Phương Tây giai đoạn cuối của thế kỷ 20. Việc chồng xếp các khối cong đa hình theo nhiều lớp và cao độ thể hiện chất ngẫu hứng, cảm giác ấn tượng về thị giác khiến người xem có những cảm nhận khác nhau. Đây cũng là lý do để bảo tàng Guggenheim Bilbao được so sánh và đặt nick name “khối rác công nghiệp”
Quảng trường lớn trước sảnh vào được tổ chức để dẫn dắt khách đi bộ giữa bảo tàng Guggenheim và bảo tàng nghệ thuật, giữa quận lịch sử với bờ sông Nervion. Cạnh quảng trường là một số cửa hàng, có thể tiếp cận từ bên trong bảo tàng, làm cho nơi đây trở thành một phần quan trọng của cuộc sống thành phố. Một số các tác phẩm điêu khắc đương đại như tác phẩm nhện khổng lồ ấn tượng cũng được trưng bày ở ngay mặt tiền chính của quảng trường.
Công trình là sự sắp xếp các mảng khối đặt cạnh nhau, vật liệu đá tạo nên các khối hình học trên diện rộng và là chất liệu chính của các phòng chức năng. Khối nhà trung tâm được bọc một lớp vỏ titanium kết hợp với những bức tường kính khổng lồ. Hiệu ứng kết hợp chất liệu và mảng khối khiến tòa nhà như thể đang chuyển động quanh trục của nó với những đường cong liên tục.
Bảo tàng Bilbao về đêm.
Ấn tượng mang lại là một công trình kiến trúc to lớn, một tòa nhà mang tính thời trang được tạo ra với một cấu trúc, bố cục lạ thường. Sự khác biệt tạo ra bởi kết hợp chất liệu mới và không thể chê với các mảng khối hết sức rõ ràng. Vòng ngoài của công trình là những bố cục khối vuông với vật liệu đá. Hình thái chuyển động khối đạt cao trào ở khối kiến trúc trung tâm với những mảng cong liên tiếp bọc Titanium.
Quảng trường dẫn vào 1 khoảng thông tầng lớn, là chỗ dành cho khách thăm. Ba tầng đồng tâm của gian trưng bày được bắt nguồn từ đây. Những gian trưng bày được sắp xếp theo trục xoáy ốc giống như bảo tàng Guggenheim ở New York. Cách bố trí “mất trật tự” của hình khối bên ngoài cũng là cơ sở để tạo ra các lớp và không gian trưng bày tiếp nối, liên hoàn những “động”, phá bỏ cách bố trí cứng nhắc và khuôn mẫu trong các bảo tàng truyền thống. Hệ thống cửa sổ trần đưa ánh sáng tự nhiên vào tạo nên những không gian ấm cúng và chào đón. Những bức tường kính khổng lồ của khoảng thông tầng đưa hình ảnh của thành phố vào bảo tàng làm cho đây là 1 phần của khu trưng bày luôn thay đổi.
Từ khoảng thông tầng, khách thăm có thể tiếp cận sân hiên, được che bởi phần mái mà được đỡ bằng 1 cột đá. Từ sân hiên có thể nhìn ra hồ nước nhân tạo.
Mặt bên bảo tàng Bilbao.
Ý tưởng về những trang từ điển nghệ thuật dần mở được sắp xếp theo trình tự thời gian, ý nghĩa hơn khi vật liệu đá của các khối vuông đem lại chiều sâu và sự chắc chắn. Cảnh quan mạnh mẽ của công trình có được do sự hoàn hảo trong thi công. Phải kể đến những nghệ sĩ đã lao động miệt mài với chín khối nhà triển lãm là chín module cong bọc titanium có hình dạng bất thường, to lớn và ngoạn mục. Kiến trúc nội thất của công trình cực thoáng. Tất cả đều hướng tâm và kết thúc bởi một mái vòm titanium. Ánh sáng mặt trời tỏa đều vào nội thất nhờ bức tường kính khổng lồ. Với góc quan sát từ bên trong, tính kết nối mở tung và trời xanh được làm dịu và rõ nét hơn bởi lớp kính lọc tại tâm đỉnh mái nhà.
Toàn cảnh công trình bên dòng sông Nervion, khối nhà trung tâm bọc titanium phản chiếu màu sắc của bầu trời với các góc nghiêng khác nhau tạo cho bề ngoài vẻ đẹp của sự chuyển động không ngừng. Bảo tàng có nhiều không gian đặc biệt dành cho sắp đặt đương đại. Các không gian chức năng của công trình hết sức độc đáo, sáng tạo và thực tiễn. Một hệ thống cầu thang vòng trong trục công trình và một cầu thang máy bằng kính trong suốt đã kết nối 19 khu trưng bày rất phong phú từ không gian vuông vắn truyền thống đến những không gian có hình dạng đặc biệt. Các tác phẩm đương đại và tác phẩm hoành tráng được dành cho những không gian trưng bày đặc biệt với chiều rộng 30m và kéo dài suốt 130m, được thể hiện bằng một không gian tự do vô cùng ấn tượng. Cách thiết kế đó chính là điểm năng động và nổi trội của Guggenheim Bilbao, một công trình đồng nhất cả về tư duy, hình thái kiến trúc và nội dung trưng bày. Cấu trúc không gian đã đạt đỉnh điểm khi hòa hợp cùng hình dáng cây cầu bởi chính những nét cắt biểu hiện chủ nghĩa được tạo bởi các khối hợp kim trung tâm của công trình.
Trưng bày tượng nhện khổng lồ tại Bảo tàng Billbao.
Sau 18 năm trôi qua, Guggenheim Billbao vẫn còn xứng đáng là một trong những thiết kế tuyệt đẹp, phức tạp nhất. Sự gợi cảm của vật liệu: ti tan, kính và đá vôi dựng trên những đường cong toán học và hình học bắt mắt, vẫn luôn thu hút mọi ánh nhìn của mọi thời đại. Billbao hội tụ tất cả sự nổi tiếng, tinh tế và uy tín của nhà hát Opera Sydney và tháp Eiffel.
Hải Vân(Ban XDND&HTTB)