Bảo tàng Lịch sử Quốc gia

Thế nhưng, hành động được cho là đi ngược với sứ mệnh của bảo tàng này đã vấp phải những chỉ trích gay gắt từ phía nhiều nhà phê bình và cộng đồng địa phương.

Không đủ kinh phí duy trì

Lệnh phong tỏa và hạn chế đi lại nhằm kiềm chế sự lây lan của dịch Covid-19 đãkhiến các bảo tàng ở nhiều quốc gia phải tạm dừng đón khách, thậm chí có bảo tàng không còn cơ hội mở cửa trở lại. Theo một cuộc khảo sát do Hội đồng Bảo tàng quốc tế thực hiện hồi tháng 6.2020 với gần 1.600 bảo tàng tại 107 quốc gia trên thế giới, hơn 10% bảo tàng có nguy cơ không thể mở cửa trở lại do không cóđủ kinh phí duy trì hoạt động vì phải đóng cửa suốt thời gian dài, trong khi các nguồn hỗ trợ từ chính quyền hoặc các nhà tài trợ cũng bị cắt giảm đáng kể. Và “lối thoát” được một số bảo tàng tại Mỹ lựa chọn là bán các bức tranh có giá trị để tạo doanh thu trong giai đoạn kinh tế khó khăn.

Được biết, năm 2020 Bảo tàng Brooklyn ở New York (Mỹ) đã rao bán 12 tác phẩm, trong đó có các tác phẩm của hai họa sĩ người Pháp Claude Monet và Jean Dubuffet, để có ngân sách duy trì bộ sưu tập của mình. Trong khi đó, bảo tàng nghệ thuật Everson ở Syracuse, New York cũng đã bán một bức tranh của họa sĩ Mỹ Jackson Pollock với giá12 triệu USD, để thực hiện đa dạng hóa bộ sưu tập của mình... Ông Max Hollein, Giám đốc Bảo tàng Metropolitan tại New York tiết lộ, số tiền thu được từ việc bán các tác phẩm sẽ được dùng để trang trải các chi phí liên quan tới chăm sóc bộ sưu tập và tiền lương của đội ngũ nhân viên. Ông Hollein cũng cho rằng phương án này chỉ mang tính tạm thời trong thời gian dịch bệnh diễn biến phức tạp.

Trước đây, việc bán các tác phẩm để trang trải chi phí hoạt động sẽ không được cấp phép bởi Hiệp hội Giám đốc Bảo tàng nghệ thuật (AAMD) ở Mỹ. Các bảo tàng của xứ Cờ hoa chỉ có thể bán các tác phẩm như một cách thức xử lý các hiện vật hay tác phẩm không còn phù hợp, để mua lại những tác phẩm khác. Tuy nhiên, các quy tắc đã được nới lỏng bởi tác động của cuộc khủng hoảng Covid-19 khiến du khách và nguồn tài trợ công gần như không có.

Gây tranh cãi

Việc các bảo tàng bán tác phẩm nghệ thuật để tạo nguồn thu cho chi phí duy trì và lưu trữ kho tác phẩm nghệ thuật trong giai đoạn đại dịch trở thành chủ đề gây tranh cãi tại Mỹ. Trong khi một số đồng tình với hoạt động bán tác phẩm có kiểm soát, thì số khác lại phản ứng gay gắt, cho rằng đây là hành động đi ngược lại sứ mệnh của các bảo tàng, vốn có trách nhiệm gìn giữ và bảo tồn các tác phẩm nghệ thuật để công chúng chiêm ngưỡng. Nhà báo Terry Teachout của tờ Wall Street Journal cho rằng, bảo tàng đang “bán đi linh hồn của chính mình” và mục đích gây quỹ nhằm đa dạng hóa bộ sưu tập chỉ là cái cớ để phản bội niềm tin của công chúng.

Thêm vào đó, luật sư Laurence Eisenstein, người phát động một cuộc biểu tình phản đối các quan chức Bảo tàng Nghệ thuật Baltimore cũng bày tỏ quan ngại: “Thật đáng lo ngại nếu các tác phẩm nghệ thuật trên các bức tường bị biến thành tài sản tài chính”. Ông Eisenstein đưa ra cảnh báo, các nhà tài trợ và chính quyền có thể sẽ rút khoản tiền hỗ trợ cho các bảo tàng bán nhiều tác phẩm. Thậm chí, ông Eisenstein còn nhận định, tại thời điểm này, rất khó để các bảo tàng trở thành “người bảo vệ” đáng tin cậy của các tài sản văn hóa Mỹ.

Rõ ràng, khi những làn sóng Covid-19 chưa được kiểm soát hiệu quả thì việc giải quyết bài toán doanh thu để cóthể duy trì và đảm bảo các hoạt động lưu trữ tác phẩm nghệ thuật trong các bảo tàng Mỹ vẫn vô cùng khó khăn. Cuộc tranh cãi xung quanh câu chuyện một số bảo tàng buộc phải “hi sinh” tác phẩm nghệ thuật để “cầm cự” vì thế cũng sẽ khó có hồi kết. Và đó cũng là minh chứng cho thấy thách thức không nhỏ trong công tác bảo tồn các tài sản văn hóa trước những tác động nghiêm trọng của đại dịch. 

 BÙI THƯƠNG