Sáng ngày 22 tháng 6 năm 2022, tại di tích Núi Bân thuộc xứ Cồn Mồ, xóm Hành, thôn Tứ Tây, phường An Tây, thành phố Huế, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cùng Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế đã chính thức khai quật khảo cổ tại di tích Núi Bân.
Lãnh đạo Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cùng các đại biểu tham quan hiện trạng di tích và trao đổi trên công trường
Theo sử sách, núi Bân là nơi Bắc Bình vương Nguyễn Huệ gấp rút cho lập đàn (đàn Nam Giao Tây Sơn) để làm lễ tế cáo trời, lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung và xuất quân ra Bắc Hà đánh quân Thanh xâm lược vào ngày 25 tháng 11 năm Mậu Thân (tức ngày 22 tháng 12 năm 1788). Đây là di tích hiếm hoi còn lại, gắn liền với vương triều Tây Sơn, với kinh đô Phú Xuân, với Anh hùng dân tộc Quang Trung - Nguyễn Huệ trên đất Huế. Di tích đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia vào năm 1988. Năm 2008, di tích được cải tạo, chỉnh trang, nhưng chưa xác định chính xác quy mô và tính chất, niên đại của di tích. Do vậy, Núi Bân cần được tiến hành nghiên cứu, thăm dò và khai quật khảo cổ để xác định quy mô, kết cấu nguyên gốc, phục vụ hiệu quả cho công tác quy hoạch, bảo tồn và phát huy giá trị di tích.
TS. Phan Thanh Hải (Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế) và ông Nguyễn Ngọc Chất (Phó Trưởng Phòng Nghiên cứu sưu tầm BTLSQG, chủ trì khai quật) động thổ khai quật
Thực hiện Quy hoạch khảo cổ đến năm 2020, định hướng đến 2030 đã được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ban hành tại Quyết định số 2466/QĐ-UBND ngày 17/10/2016; Quyết định số 1163/QĐ-BVHTTDL ngày 20/5/2022 của Bộ Trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Lịch sử quốc gia phối hợp Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế tiến hành khai quật di tích này. Cuộc khai quật sẽ được tiến hành trong thời gian 35 ngày; diện tích khai quật: 100m2; Chủ trì khai quật là ông Nguyễn Ngọc Chất, Phó Trưởng phòng Nghiên cứu - Sưu tầm, Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Hiện vật thu được trong quá trình khai quật sẽ giao cho Bảo tàng Lịch sử tỉnh Thừa Thiên Huế lưu giữ, bảo quản và báo cáo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phương án bảo vệ và phát huy giá trị.
NGUYỄN CHẤT