Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Istanbul được thành lập vào năm 2004, là bảo tàng nghệ thuật hiện đại và đương đại đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ, với cam kết chia sẻ sự sáng tạo nghệ thuật và bản sắc văn hóa của Thổ Nhĩ Kỳ với thế giới, cũng như là địa điểm tổ chức một loạt các hoạt động liên ngành. Điểm độc đáo của bảo tàng chính là tích hợp đồng thời không gian thư viện trên cơ sở tương đồng về công năng khi bảo tàng cũng có những chức năng yêu cầu xử lý thông tin như bảo quản, nghiên cứu và truyền thông. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, tuy các bảo tàng đều có các khu vực thư viện riêng nhưng cho đến khi Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Istanbul mở cửa với nhiều khác biệt lớn của thư viện tích hợp đồng bộ trên trong bảo tàng làm thay đổi lớn các quan niệm về thiết kế và tổ chức không gian các bảo tàng quốc gia.
TÒA CÔNG TRÌNH KIẾN TRÚC HIỆN ĐẠI
Vào ngày 04/05/2023 vừa qua, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Istanbul - Istanbul Museum of modern art đã chính thức mở cửa trở lại sau thời gian xây dựng và cải tạo với một tòa công trình mới được xây dựng gần địa điểm ban đầu ở Karaköy (Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ). Được thiết kế bởi kiến trúc sư đoạt giải Pritzker nổi tiếng thế giới là Renzo Piano, tòa nhà có kiến trúc rất hiện đại, chiều cao 05 tầng rộng 10.500 m2, nằm trên bờ sông Karaköy, một khu lịch sử ở giao lộ Bosphorus và Golden Horn.
Không gian cảnh quan công trình góc nhìn từ trục đường chính
Không gian kiến trúc cảnh quan tổng thể công trình nhìn từ không gian vịnh biển
Không gian sân phía trước công trình
Quang cảnh quảng trường phía trước với một số công trình cũ được bảo tồn nguyên trạng
Thiết kế của tòa nhà, dự án đầu tiên của Renzo Piano ở Türkiye, được lấy cảm hứng từ làn nước lấp lánh của eo biển Bosphorus và sự phản chiếu ánh sáng của biển nước mây trời. Gợi nhớ lịch sử của một địa điểm đã được sử dụng làm bến cảng trong nhiều thiên niên kỷ, hình dáng của tòa nhà gợi nhớ đến những con tàu có kích cỡ khác nhau di chuyển qua lại giữa Châu Âu và Châu Á cũng như một sinh vật biển đã nhảy từ eo biển Bosphorus trên bờ biển. Mặt tiền được tạo nên bởi một chuỗi các tấm nhôm định hình 3D chơi đùa với ánh sáng mặt trời thay đổi, tạo ra một lớp vỏ lung linh, óng ánh gợi liên tưởng đến vảy cá, đồng thời cho phép thay đổi hình ảnh công trình suốt cả ngày.
Không gian sảnh chính phía trước công trình
Kiến trúc mặt đứng chính công trình
Kiến trúc mặt đứng phía trước và đầu hồi phía tây công trình
Thiết kế hình khối công trình vuông vức đơn giản, với mặt tiền kính trong suốt và dễ tiếp cận của tòa nhà mới phản ánh nét triết lý thiết kế rất đặc trưng của bảo tàng: những trải nghiệm đa diện mang đến cho du khách tham quan các triển lãm và tạo lập hành trình tham quan luôn hướng đến khán giả lấy cảm hứng từ sự đa dạng nghệ thuật ngày nay.
Về khuôn viên xây dựng bảo tàng, thiên nhiên và cảnh quan hiện hữu hoàn toàn được tôn trọng, hạn chế tối đa các tác động can thiệp thô bạo vào môi trường tự nhiên. Không gian khuôn viên phía trước công trình, ngoài diện tích cây xanh và quảng trường lớn đáp ứng đa dạng nhu cầu vui chơi, nghỉ ngơi, tổ chức sự kiện văn hóa cộng đồng ngoài trời còn bao gồm một số các công trình kiến trúc cổ được bảo tồn nguyên trạng.
Công trình kiến trúc cột cờ cổ được bảo tồn nguyên trạng nằm bên trong khuôn viên bảo tàng
Không gian sân vườn tiểu cảnh rộng lớn phía trước công trình đóng vai trò như công viên mở thú vị dành cho cộng đồng
Không gian sân rộng với tầm nhìn hướng ra vịnh biển phía trước bảo tàng
Không gian hành lang khu sảnh và quầy thông tin với thiết kế trang trí trần đầy mầu sắc ấn tượng
Về công năng sử dụng, tòa nhà mới có nhiều phòng triển lãm cũng như hội thảo giáo dục, rạp chiếu phim, thư viện, cửa hàng thiết kế, không gian tổ chức sự kiện cũng như quán cà phê và nhà hàng. Sự phân bổ chức năng của bảo tàng được thiết kế đồng bổ để đáp ứng yêu cầu một cách tiện nghi và đồng bộ nhất. Cụ thể, khu vực tầng trệt với hệ vách kính trong suốt được thiết kế bố trí không gian thư viện bảo tàng, không gian giáo dục và tổ chức sự kiện, quán cà phê và cửa hàng bảo tàng.
Không gian thư viện, đọc sách và tra cứu tư liệu bên trong bảo tàng
Không gian giải lao cafe có mái che tầng áp mái
Không gian bán hàng lưu niệm bên trong bảo tàng
Trần khu vực sảnh hành lang được trang trí bằng tác phẩm nghệ thuật sắp đặt độc đáo có tên gọi “Trần giả” của Richard Wentworth sáng tác năm 2005, một trong những công trình sắp đặt cố định mang tính biểu tượng từ tòa nhà cũ, chào đón du khách quay trở lại. Từ không gian sảnh chính, không gian cầu thang giếng trời thông tầng trung tâm được bố trí thuận tiện để khách tham quan có thể di chuyển thuận tiện lên các tầng trên, tham quan các bộ sưu tập của bảo tàng.
Không gian quầy thông tin khu vực sảnh chính tầng 1
Không gian cầu thang kết hợp thông tầng khu vực tầng 1
Không gian cầu thang và sảnh thông tầng trung tâm khu vực tầng 2
Tại các phòng trưng bày ở các tầng trên, các phòng trưng bày ngoài có sự hiện diện của hệ thống các tác phẩm nghệ thuật đồ sộ theo các chủ đề trưng bày cố định còn là hệ thống cửa sổ mở rộng mang không gian tầm nhìn toàn cảnh eo biển Bosphorus là điểm thu hút chính của tòa nhà. Bên trong nội thất bảo tàng cũng được thiết kế bố trí không gian khán phòng quy mô 156 chỗ ngồi đáp ứng nhiều nhu cầu sử dụng khác nhau như chiếu phim tư liệu, hội thảo khoa học và tổ chức các sự kiện liên ngành. Trên tầng thượng, thiết kế công trình cũng tổ chức không gian sân hiên ngắm cảnh với tầm nhìn ngoạn mục ra khu vực vịnh biển và cảnh quan thành phố.
Không gian ngắm cảnh và check in độc đáo trên tầng thượng
Không gian khán phòng đa năng bên trong bảo tàng
BỘ SƯU TẬP VÀ THƯ VIỆN TÍCH HỢP ĐỘC ĐÁO
Ngay sau khi chính thức mở cửa cho công chúng, bảo tàng dự kiến khai mạc với 05 triển lãm mới để nêu đô ấn tượng thông quan hàng loạt các tác phẩm nổi tiếng của một số nghệ sĩ hiện đại và đương đại như Fahrelnissa Zeid, Sarkis, Ayşe Erkmen, Gülsün Karamustafa, Nil Yalter và İnci Eviner, cùng với những tên tuổi nổi tiếng quốc tế được giới thiệu. Bộ sưu tập cố định của bảo tàng phần lớn đến từ số hiện vật hiện có của nhà sưu tập Eczacıbaşı, cũng như được bổ sung từ Bảo tàng Điêu khắc và Nghệ thuật İstanbul, và nhiều nguồn khác có quy mô nguồn tài liệu lớn với bộ sưu tập 2.500 bức tranh và tác phẩm nghệ thuật có giá trị.
Không gian trưng bày trên các tầng nhà đều tràn ngập ánh sáng tự nhiên và được hỗ trợ bởi hệ thống ánh sáng trình chiếu hiện đại
Không gian trưng bày tác phẩm hội họa sơn dầu trưng bày tại bảo tàng
Không gian trưng bày nghệ thuật sắp đặt hiện đại bên trong bảo tàng
Thông qua cách tiếp cận theo trình tự thời gian và chủ đề, những cuộc triển lãm này cho thấy cả động lực đang thay đổi của thế giới nghệ thuật ngày nay và những điểm tương đồng về mặt khái niệm trong các cách tiếp cận đương đại từ các khu vực địa lý khác nhau. Thông qua các bộ sưu tập, triển lãm và chương trình giáo dục, bảo tàng nhằm mục đích khơi dậy tình yêu nghệ thuật ở du khách từ mọi tầng lớp và khuyến khích họ tham gia tích cực vào nghệ thuật.
Không gian trưng bày chủ đề “Luôn ở đây” trưng bày tuyển tập các tác phẩm từ bộ sưu tập bảo tàng do Quỹ Nữ nghệ sĩ thành lập vào năm 2016 mua lại để hỗ trợ hoạt động sản xuất của các nữ nghệ sĩ ở Thổ Nhĩ Kỳ, nâng cao nhận thức của công chúng về tác phẩm của họ và tăng cường sự đại diện của họ. Tiêu đề “Luôn luôn ở đây” ám chỉ đến bài tiểu luận có ảnh hưởng sâu sắc của nhà sử học nghệ thuật nữ quyền Linda Nochlin “Tại sao không có nghệ sĩ phụ nữ vĩ đại?”, xuất bản trên Artnews năm 1971.
Không gian trưng bày tượng và tranh trường phái trừu tượng bên trong bảo tàng
Tượng trang trí điêu khắc kích thước lớn trưng bày bên trong bảo tàng
Trẻ em thích thú tham quan các hiện vật trưng bày bên trong bảo tàng
Cùng với đó, không gian trưng bày cố định chủ đề “Ở một nơi khác” giới thiệu những bức chân dung chưa từng được công bố của Nuri Bilge Ceylan, một trong những nhà làm phim chân thực nhất của điện ảnh ngày nay. Triển lãm quy tụ những tác phẩm không giống với những gì nghệ sĩ đã tạo ra cho đến nay: 22 bức chân dung do Ceylan chụp ở Thổ Nhĩ Kỳ và các khu vực địa lý trên khắp thế giới đa dạng như Ấn Độ, Georgia, Trung Quốc, Ma Rốc và Nga.
Tiếp đó, không gian trưng bày cố định chủ đề "Kiến trúc xây dựng" tập trung vào việc xây dựng tòa nhà bảo tàng mới do KTS Renzo Piano thiết kế qua lăng kính của Cemal Emden, một trong những nhiếp ảnh gia kiến trúc quan trọng nhất của thời đại chúng ta. Emden ghi lại quá trình xây dựng tòa nhà từ tháng 12 năm 2020 trở đi trong các ánh sáng và mùa khác nhau, nêu bật các thành phần kiến trúc mà Piano nhấn mạnh trong thiết kế của mình cũng như sự chuyển đổi vật chất và sức lao động của con người vào tòa nhà. "Kiến trúc xây dựng" xem xét chặt chẽ các khái niệm như môi trường xây dựng, kiến trúc và công trình, đồng thời mời người xem suy ngẫm về cuộc đối thoại nhiều lớp mà nhiếp ảnh đã có với kiến trúc kể từ khi nó được phát minh.
Gần đây nhất, triển lãm bộ sưu tập thứ 9 “Quần đảo nổi” đã quy tụ hơn 280 tác phẩm của 110 nghệ sĩ và 2 bộ đôi nghệ sĩ. Bên cạnh các phòng trưng bày triển lãm cố định và tạm thời, triển lãm còn bao gồm các không gian khác trong toàn bộ tòa nhà.
Hiện vật trưng bày đầy ngẫu hứng bên trong bảo tàng
Tượng điêu khắc trang trí bố trí tại khu vực sảnh chính bên ngoài bảo tàng
Tượng điêu khắc kim loại được đặt trang trí trong khuôn viên phía trước bảo tàng
Đặc biệt nhất, với chức năng độc đáo là bảo tàng và thư viện được tích hợp đồng thời nên tổ chức mỗi bộ sưu tập trong các triển lãm được phát triển thêm thông qua các ấn phẩm và tài nguyên giáo dục kỹ thuật số đa dạng. Ngay trong không gian bảo tàng, khu vực thư viện Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Istanbul cung cấp tài nguyên về nghệ thuật hiện đại và đương đại cho du khách và nhà nghiên cứu. Thư viện hiện có 11.500 cuốn sách bằng tiếng Thổ Nhĩ Kỳ và tiếng nước ngoài, đồng thời đăng ký 24 đầu sách định kỳ. Thư viện luôn cập nhật bộ sưu tập của mình bằng cách mua sách và danh mục do các bảo tàng, trung tâm nghệ thuật và phòng trưng bày ở Thổ Nhĩ Kỳ và nước ngoài xuất bản. Việc mua lại được thực hiện thông qua quyên góp, trao đổi và hợp tác. Ngoài phương thức đọc và nghiên cứu tư liệu tại chỗ, không gian thư viện ảo trên môi trường kỹ thuật số cũng cho phép mọi người trên toàn thế giới truy cập, tra cứu và nghiên cứu hệ thống các tài liệu đồ sộ trên.
Nguyễn Hải Vân