Với thiết kế tổ chức không gian khuôn viên và kiến trúc công trình độc đáo, Bảo tàng MuCEM ngay sau khi khánh thành cuối năm 2013, đầu năm 2014 được giới chuyên gia đánh giá là một bảo tàng “đạt chuẩn” của thế kỷ 21. Điều này đạt được bởi những đặc trưng của một công trình kiến trúc độc đáo, có dấu ấn nhận diện rất đặc sắc, hệ thống hiện vật trưng bày phong phú và sống động, trở thành nơi có khả năng thu hút một khối lượng rộng lớn khán giả thông qua các hoạt động đa dạng, phong phú, một địa điểm văn hóa, một không gian công cộng mới cho khu vực và hai bờ Địa Trung Hải.
Bảo tàng Nền văn minh châu Âu và Địa Trung Hải (MuCEM) được thiết kế bởi nhóm thiết kế danh tiếng KTS. Rudy Ricciotti và cộng sự, là bảo tàng quốc gia nằm ở Marseille, Pháp, nơi lưu giữ, trưng bày gần một triệu hiện vật lịch sử và văn hóa tại hai bờ Địa Trung Hải. Bảo tàng được xây dựng ở vị trí lối vào bến cảng cổ đại có từ thế kỷ 17 Fort Saint-Jean ngay trên một nền một bến tàu cũ.
Tổng thể không gian cảnh quan khu vực vịnh biển và đô thị nơi bảo tàng được xây dựng
Mặt đứng công trình với góc nhìn từ biển
Kiến trúc mặt bên công trình góc hướng ra vịnh biển
Các chất liệu tự nhiên của khu vực vịnh biển TP Marseille như: quang cảnh, biển, mặt trời, chất lượng khoáng sản, đều được nhóm kiến trúc sư chủ trì thiết kế công trình nghiên cứu nhận diện và sắp xếp theo một trình tự để cấu thành một trình tự cảm nhận và chiêm ngưỡng đồng bộ các giác quan cho du khách khi tham quan bảo tàng.
Vẻ đẹp cảnh quan vịnh biển chiêm ngưỡng từ bảo tàng
Để đảm bảo hạn chế các ảnh hưởng đến không gian và các công trình di sản cổ kính có giá trị, công trình được quy hoạch tổ chức nằm tại vị trí có sự cách biệt tương đối với khu bến cảng, nhưng đồng thời vẫn được kết nối liên thông với nhau bằng một cầu đi bộ lộng gió trên cao, dài 130m, sử dụng kết cấu thép công nghệ cao. Trên tổng thể cảnh quan toàn bộ khu vịnh biển, cấu trúc hình khối của bảo tàng được hình dung giống như một tấm thảm bay, làm nền cảnh hướng về phía pháo đài.
Sự hòa nhập giữa kiến trúc công trình mới và cũ bên trong bảo tàng
Cấu trúc cây cầu thép kết nối giữa 2 phần kiến trúc mới và cũ qua mặt nước của bảo tàng
Công trình Bảo tàng Nền văn minh châu Âu và Địa Trung Hải (MuCem) có quy mô tổng thể khoảng 45.000 mét vuông bao gồm 4.900 mét vuông không gian triển lãm và 7.000 mét vuông dự trữ. Ngay sau khi chính thức khánh thành đưa vào sử dụng, bảo tàng không chỉ là nơi trưng bày hiện vật, mà còn là một trung tâm văn hóa, tập hợp các ngành khoa học xã hội và nghệ thuật từ hai bờ Địa Trung Hải, là nơi gặp gỡ để chia sẻ các nghiên cứu đánh giá khoa học về quá trình lịch sử, sự đối thoại của các nền văn minh, nơi trình bày những thách thức có liên quan đến các vấn đề đương đại. Tại đây còn tổ chức triển lãm tạm thời, hội thảo, chiếu phim và biểu diễn.
Hình khối công trình hoàn toàn tôn trọng các công trình kiến trúc cổ xung quanh
Không gian bảo tàng lung linh với ánh sáng trang trí
Chi tiết cấu truc không gian mái với cầu dẫn kết nối
Về quy hoạch tổ chức không gian và hình khối, tổng thể bảo tàng được tổ hợp bao gồm 02 khối chức năng chính bao gồm: (1) Khối chính có mặt bằng hình vuông có diện tích 15.000 mét vuông kích thước mỗi cạnh rất hoàn hảo là 72m, cao 3 tầng, 2 tầng nổi dành cho trưng bày, triển lãm, một tầng hầm là nơi bố trí các phòng họp, hội trường có quy mô đến 400 chỗ ngối.. và (2) Khối mặt bằng hình chữ L, có kích thức mỗi chiều nhỏ hơn, chiều cao tương đương khối chính, nhưng lại chia thành 5 tầng, là nơi bố trí các không gian phụ trợ. Để đảm bảo kết nối liên thông, giữa hai khối chức năng trên có tổ chức đồng bộ hệ thống các tuyến đường dốc thoải đi dần lên các tầng. Đặc biệt, trên sân thượng của khối công trình chính hình vuông, các kiến trúc sư cũng đã nghiên cứu bố trí một không gian nhà hàng và không gian nghỉ ngơi thư giãn với hệ thống mái nhẹ ấn tượng cũng như một tầm nhìn ra toàn cảnh vịnh Marseille, Corniche và Prado.
Trong tổng thể khuôn viên công trình, các không gian dịch vụ được tổ chức tối đa, tại hầu hết các vị trí không gian mở bên trong và bên ngoài, tầng trệt, tầng mái, tầng hầm của công trình. Các không gian dịch vụ này được kết tổ chức kết nối với một không gian công cộng liền kề và tạo thành các không gian kết nối với nhau.
Không gian quầy sách và thư viện bên trong bảo tàng
Không gian giải lao và cafe trên tầng mái của bảo tàng
Không gian phòng nhà hàng ăn nhẹ bên trong bảo tàng
Nội thất không gian phòng chiếu phim đa năng 400 chỗ bên trong bảo tàng
Về kiến trúc công trình, khác với các công trình bảo tàng thông thường có hình khối kiến trúc như một khối điêu khăc đặc, Bảo tàng Châu Âu và Địa Trung Hải có hình khối chung dạng hình học vuông vức, nhưng cấu trúc hoàn thiện trên mặt đứng công trình lại được tổ chức gồm hệ thống các vách kính và đặc biệt là hệ lam chắn nắng công nghệ cao đóng vai trò như tấm rèm nhẹ che nắng trực tiếp một phần bên ngoài công trình. Cấu trúc hoa văn của lớp rèm che được thiết kế lấy ý tưởng từ những cấu trúc san hô tuyệt đẹp hiện hữu ngay trong các khu vịnh biển tại đia phương. Với các hình trang trí hoa văn hữu cơ gắn đầy ngẫu hứng được lắp đặt trên một hệ khung bố cục một cách tự nhiên, kiến trúc công trình với cái nhìn ban đầu dù rất đơn giản, nhưng vẫn rất ấn tượng bởi sự đa dạng bởi hệ thống chi tiết trang trí và ánh sáng chuyển đổi trên toàn bộ bề mặt công trình.
Chi tiết kiến trúc mặt đứng chính công trình
Kiến trúc mặt đứng chính công trình
Không gian sân chơi nghỉ dưỡng phía trước bảo tàng
Nhìn từ bên ngoài công trình như một khối lập phương khổng lồ, được bao quanh bằng kính và hệ thống lưới rèm bằng bê tông hiệu năng siêu cao (UHPC- ultra high performance concrete, là bê tông cường độ cực cao và có tính dẻo dai lớn với cường độ nén đến 200 Mpa, cường độ kéo khi uốn đến 40 Mpa; cốt liệu siêu mịn). Đây chính là điểm làm nên sự độc đáo của công trình. Lớp rèm che nắng nhẹ này với chất liệu bằng bê tông làm cho công trình hòa nhập với các công trình kiến trúc gạch đá cổ xưa ở lân cận. Ban ngày, khối san hô này như chứa đầy gió lộng thổi từ biển, ban đêm lại tỏa sáng lung linh, huyền ảo.
Về hệ thống các hiện vật trưng bày của bảo tàng, Bảo tàng Nền văn minh châu Âu và Địa Trung Hải (MuCem) được tổ chức hệ thống các hiện vật trưng bày dành riêng cho các nền văn minh châu Âu và Địa Trung Hải, theo cách tiếp cận đa ngành, kết hợp nhân học, khảo cổ học, lịch sử, lịch sử nghệ thuật và nghệ thuật đương đại, bảo tàng dấu vết, phân tích và chiếu sáng nền tảng cổ xưa của lưu vực văn minh này, cũng như những căng thẳng vượt quanó cho đến thời điểm đó đương đại. Hệ thống hiện vật trưng bày cũng lên đến 350.000 tài liệu, hiện vật.
Các hiện vật trưng bày theo nhiều nhóm chủ đề phân loại như: Thời trang truyền thống hoặc đương đại, đồ vũ khí quân sự, trang phục thời trang, tranh nghệ thuật, đồ gốm và điêu khắc…
Khu trưng bày hiện vật đồ gia dụng
Không gian trưng bày hiện vật chủ đề phương thức sản xuất địa phương
Không gian trưng bày hiện vật chủ đề phương tiện giao thông cổ đại
Không gian trưng bày tượng điêu khắc cổ
Đặc biệt, bên trong bảo tàng cũng trưng bày những bộ xương hóa thạch được phát hiện ngay trong công trường xây dựng Bảo tàng có niên đại từ 2000 năm trở lên. Trong đó, phải kể đến bộ xương cá voi hóa thạch cổ đại kích thước rất lớn trưng bày ngay trong khu vực gần sảnh chính của bảo tàng.
Hiện vật xương hóa thạch cá voi cổ đại trưng bày tại bảo tàng
Hiện vật tranh và tượng điêu khắc thời kỳ la mã cổ đại trưng bày bên trong bảo tàng
Tượng điêu khắc đương đại kích thước lớn trưng bày bên trong bảo tàng
Đặc biệt, không gian triển lãm theo chủ đề 'kết nối' chiếm phòng trưng bày Địa Trung Hải ở khu vực tầng trệt của bảo tàng rộng 1.200 m² này dự định để 'các thành phố Địa Trung Hải thế kỷ 16 và 17 tham gia đối thoại với các siêu đô thị và đô thị ngày nay. Triển lãm giới thiệu hơn 350 tác phẩm và tài liệu, và diễn ra thông qua một chu trình tham quan tuần hoàn kép, được phân chia theo tuyến tham quan lịch sử và cả đương đại. Các chiến lược chiếu sáng trưng bày và trang trí được thiết kế tổ chức để có thể đáp ứng với bất kỳ điều kiện ánh sáng tự nhiên nào bên trong hội trường. Ánh sáng nhân tạo tận dụng các thiết bị cố định hiện có của bảo tàng nằm giữa trần và dầm, đồng thời được bổ sung ánh sáng tích hợp trong màn hình và ánh sáng vòm.
Không gian trưng bày tranh nghệ thuật bên trong bảo tàng
Không gian trưng bày đồ gốm và đất nung bên trong bảo tàng
Không gian trưng bày có sự kết hợp của nhiều công nghệ trình chiếu đa phương tiện
Kể từ khi khánh thành chỉ trong gian đoạn ngắn từ năm 2013 đến 2016, Bảo tàng Nền văn minh châu Âu và Địa Trung Hải (MuCem) đã đón 8,5 triệu khách. Năm 2015, Mucem đã nhận được Giải thưởng Bảo tàng của Hội đồng Châu Âu.
Nguyễn Hải Vân