Giữa lòng đô thị cổ Graz (CH Áo), tổ hợp công trình Bảo tàng nghệ thuật Kunsthaus Graz (Kunsthaus Graz Art Musemum) khánh thành vào năm 2003 được giới chuyên gia đánh giá là một trong những công trình bảo tàng mới với kiến trúc và công năng độc đáo nhất trên thế giới. Bảo tàng được xây dựng và khánh thành nhân sự kiện Graz được chọn làm thủ đô văn hóa châu Âu vào năm đó. Sau khi hoàn thành, với vai trò là công trình bảo tàng cấp quốc gia - thánh đường cho các tác phẩm nghệ thuật cổ và đương đại, khác với nhiều ý kiến phản đối trước kia, công trình đã trở thành một động lực mới - cần thiết cho quá trình đổi mới đô thị, một điểm đến thú vị cho khách tham quan, cũng như tạo nguồn thu lớn cho ngân sách thành phố.
MỘT KHỐI KIẾN TRÚC BẢO TÀNG KỲ LẠ
Với các giá trị di sản cổ kính theo phong cách kiến trúc Ba rốc, khu vực nội đô cổ kính của thành phố Graz (CH Áo) được tổ chức UNESCO chính thức công bố xếp hạng di sản văn hóa thế giới từ năm 1999. Đến năm 2003, thành phố Graz đã tiếp tục được Liên minh Châu Âu chọn là Thủ đô văn hóa của Châu Âu.
Công trình trong không gian tổng thể đô thị
Kiến trúc hiện đại công trình tương phản với khu đô thị cổ
Ý tưởng thiết kế Kunsthaus Graz lấy cảm hứng từ chính môi trường lịch sử của thành phố Graz. Về mặt hình khối, kiến trúc tổng thể công trình bảo tàng nghệ thuật Kunsthaus Graz khác hoàn toàn với những hình mẫu bảo tàng truyền thống đã từng được xây dựng từ trước tới nay với các không gian trưng bày thường được giới hạn khoanh vùng trong những bức tường trắng. Nhóm thiết kế của các kiến trúc sư người Anh là Colin Fournier và Peter Cook đã xây dựng một cách tiếp cận và diễn đạt ý tưởng thiết kế hoàn toàn mới và khác biệt. Có cấu trúc theo kiểu vô định hình, mặt tiền công trình được tổ hợp gồm 1.288 tấm acrylic bán trong suốt và đơn vị quang điện uốn lượn 3 chiều, mô phỏng hình dạng của sự sống đơn bào. Thông qua cách diễn đạt mới, sáng tạo, mang tính nghệ thuật trong thiết kế kiến trúc, công trình được giới chuyên gia lý luận phê bình kiến trúc đánh giá là một trong những hình mẫu xuất sắc của trào lưu kiến trúc Blob Architecture hay Blobitecture.
Chi tiết kiến trúc mặt đứng phía trước đầy ngẫu hứng của công trình
Không gian quảng trường phía trước công trình
Ý tưởng thiết kế công trình ngoạn mục này được lấy cảm hứng từ chính môi trường lịch sử của vùng đất dọc hai bên sông Mur, nơi thành phố Graz tọa lạc. Với chiều cao 03 tầng, hình dáng kỳ dị của công trình trông như một “sinh vật khổng lồ ngoài hành tinh” với những cái vòi hình khối kếch xù mọc trên lớp da màu xanh, đáp xuống trung tâm thành phố Graz có bề dày lịch sử với các công trình xung quanh gồm những kiến trúc phong cách Ba Rốc mái ngói đỏ cổ kính, lâu đời. Công trình bảo tàng nghệ thuật Kunsthaus Graz nổi bật nằm giữa những tòa nhà kiến trúc baroque cổ kính ở trung tâm thành phố Graz, nhưng ấn tượng khác biệt bởi những cái “vòi” khổng lồ có vai trò như cửa sổ của công trình. Dù được thiết kế tính toán có sự tương phản, hình khối kiến trúc của bảo tàng nghệ thuật Kunsthaus Graz không vì thế mà làm hỏng cảnh quan của toàn khu vực, thay vào đó được tính toán mô phỏng các đường cong của nền cảnh đồi/ núi, tạo nên sự hòa nhập tự thân với môi trường.Với mặt tiền kính phản chiếu và khối cong cho phép thể hiện ý tưởng về một sự hoà quyện, như dòng hình ảnh kiến trúc cổ kính hòa quyện và tan chảy trên các diện mặt tiền theo những sắc độ khác nhau của công trình vào nhiều thời khắc trong ngày.
Cấu trúc công trình mới ấn tượng nằm xen chặt với các công trình nhà cũ
Mặt tiền công trình ấn tượng góc hướng đông từ trục đường chính
Chi tiết cấu tạo lớp vỏ mỏng phần mái công trình
Chi tiết cấu trúc cửa sổ lây sáng trên mái công trình
Ngoài hình dạng ngẫu hứng rất đặc biệt, bảo tàng còn tạo được sức thu hút thị giác bởi lớp vật liệu hoàn thiện bao phủ bên ngoài được làm bằng những tấm panel acrylic màu xanh lấp lánh, đúng như ý tưởng về một công trình nổi bật điểm nhấn như thể “sinh vật ngoài hành tinh” ấy đang cử động, đang thở. Do đó, dù tiếp cận ở góc nào của công trình, du khách cũng cảm nhận tính chuyển động của công trình kiến trúc, giống như cảm giác tiếp cận với một sinh vật sống, có tính nhận diện và thi trức chứ không đơn giản là một công trình xây dựng vô tri.
Mặt tiền góc hướng tây của công trình
Chi tiết mặt tiền công trình với ánh sáng trình chiếu về đêm
Phối cảnh góc công trình với mặt tiền phía đông rất ấn tượng về đêm
Về thời khắc ban đêm, Kunsthaus Graz bừng sáng nhờ một hệ thống đèn được lắp đặt dưới lớp “da” trong suốt của khối kiến trúc. Có tên gọi là BIX Façade (bix được ghép từ hai từ big - khổng lồ và pixels - điểm ảnh), lớp vỏ sáng gồm 930 bóng đèn công nghệ cao được lắp dàn trải rộng khắp trên tổng diện tích 900m² mặt tiền của công trình. Vào các thời điểm khác nhau trong ngày, hệ thống đèn chiếu được điều khiển tuần tự chiếu sáng với cường độ khác nhau, từ thấp nhất tới cao nhất trên nền tảng điều khiển hoàn toàn tự động hóa. Chính vì thế, từ ngày khánh thành cách đây hơn một thập niên, Kunsthaus Graz luôn là một điểm đến với những người yêu nghệ thuật và kiến trúc khắp thế giới.
Khu vực bàn thông tin trong không gian sảnh chính
Không gian quầy lưu niệm tổ chức liên hoàn với không gian sảnh chính
Nội thất không gian ăn nhẹ bên trong bảo tàng
Nếu lớp vỏ ngoài của bảo tàng cho thấy sức hấp dẫn bên ngoài thì vẻ sâu thẳm, ít có ánh sáng phản chiếu từ nội thất một cách có chủ ý lại giúp du khách có cảm giác như đi vào một chiếc hộp đen ẩn giấu nhiều trò ma mãnh, gây bất ngờ thú vị. Cụ thể, bên trong Kunsthaus Graz là một tổ hợp đa chức năng: với diện tích lên đến 11.100m² nó gồm các không gian triển lãm, tổ chức sự kiện, trình diễn các loại hình nghệ thuật đương đại… Ngoài ra, bảo tàng còn một tầng hầm có thể chứa gần 150 chiếc xe ôtô.
Nội thất không gian quầy luu niệm bên trong bảo tàng
Nội thất không gian thư viện và tra cứu thông tin bên trong công trình
Bên trong bảo tàng cũng được tổ chức đồng bộ nhiều chức năng phụ trợ như khu vực hành chính, kho và xưởng phục chế. Bảo tàng cũng bao gồm các không gian thư viện và tra cứu thông tin tổng hợp đồng bộ… dành cho sinh viên, học sinh và giới nghiên cứu học thuật. Đặc biệt, tại không gian sảnh, các không gian café, giải khát, ăn nhẹ, quầy thông tin và hàng lưu niệm cũng là những tiện ích đồng bộ để khách tham quan có được một chuyến du hành nghệ thuật thú vị
Nội thất không gian khu vực ngắm cảnh quan toàn đô thị
Nội thất không gian hành lang tầng 1
Nội thất không gian phòng hội thảo bên trong công trình
HỆ THỐNG CÁC TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT TRƯNG BÀY ĐỒ SỘ
Bảo tàng được xây dựng để chào mừng và là nơi tổ chức sự kiện văn hóa năm 2003 khi thành phố được vinh danh là Thủ đô Văn hóa Châu Âu. Sau khi hoàn thành, công trình bảo tàng đã trở thành một cột mốc quan trọng trong bản sắc đô thị của thành phố Graz với vai trò nổi bật là một trung tâm văn hóa, triển lãm nghệ thuật đương đại. Kể từ sau khi hoàn thành, công trình kiến trúc này đóng vai trò quan trọng là cầu nối giữa lịch sử và hiện đại, có ý nghĩa quan trọng đối với thành phố và cung cấp hơn 2500 m2 không gian được bố trí rộng rãi cho các cuộc triển lãm nghệ thuật đương đại và các sự kiện khác nhau.
Nội thất không gian triển lãm khu vực tầng 1
Không gian trưng bày nghệ thuật ấn tượng trên tầng 2
Nội thất không gian trưng bày tầng 3
Trong các không gian trưng bày cố định, công trình trưng bày hệ thống các tác phẩm nghệ thuật của Áo và quốc tế đã được bảo tàng quốc gia và tổ chức Kunsthaus dày công sưu tập từ năm 1960 với nhiều tác phẩm hội họa, điêu khắc, nghệ thuật trình chiếu sắp đặt của nhiều danh họa nổi tiếng.
Không gian trưng bày các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc mới
Không gian trưng bày các tác phẩm nghệ thuật thị giác
Không gian trưng bày tác phẩm nghệ thuật điêu khắc kim loại đương đại
Không gian trưng bày kỳ ảo tại tầng 3
Khu vực trưng bày chiếu phim 3D
Bên cạnh đó, nhiều cuộc triển lãm tạm thời, triển lãm nghệ thuật đa ngành, nghệ thuật thiết kế, nghệ thuật đa phương tiện mới, video, v.v. cũng đã được trình chiếu và giới thiệu cho khán giả và du khách đến tham quan, chiêm ngưỡng.
Cùng với đó, các không gian bên ngoài công trình cũng là nơi tổ chức nhiều sự kiện sinh hoạt văn hóa cộng đồng thú vị thu hút người dân và du khách tham gia, thể hiện rất rõ sức hút về vai trò và vị trí trong đời sống cộng đồng đô thị ngày nay.
Nguyễn Hải Vân