Núi Carmel nằm ven bờ biển miền bắc của Israel, trải dài từ bờ Địa Trung Hải về phía đông nam.
Khu bảo tồn thiên nhiên Nahal Me’arot hay còn được gọi là các hang Wadi el-Mughara là một địa điểm khảo cổ về sự tiến hóa của con người trên núi Carmel ở Haifa, miền bắc Israel. Khu vực này gồm 4 hang động là Me’arat Ha Tanur (còn được biết đến với tên gọi là hang Oven, hang Tabun), Me’arat HaGamal (hang Camel), Me’arat HaNahal (hang Stream) và Me’arat HaGedi (hang Young Goat). Các hang động đều thuộc di tích tiến hóa của loài người tại Núi Carmel, một di sản thế giới được Unesco công nhận vào năm 2012.
Nằm ở sườn phía tây của núi Carmel, di tích này là một tổ hợp nhiều hang động. 90 năm nghiên cứu khảo cổ học vừa qua đã tiết lộ một tầng lớp văn hóa, khu di chỉ này nằm trải dài trên diện tích 54 ha, đây là một kho lưu trữ cuộc sống thủa ban đầu của con người ở khu vực Tây Nam Á, đại diện cho nửa triệu năm tiến hóa của con người, một phức hợp di chỉ duy nhất có chứa đồng thời hài cốt của người Néandertal và những người hiện đại đầu tiên trên quan điểm giải phẫu học. Tại đây xuất hiện nhiều mộ táng Natufian và kiến trúc bằng đá đại diện cho quá trình chuyển đổi từ lối sống săn bắn hái lượm chuyển sang trồng trọt và chăn nuôi. Natufian là một trong những tộc người nguyên thủy đầu tiên chuyển từ lối sống săn bắt, hái lượm sang định canh định cư. Họ cũng là những người đầu tiên biết tới việc xây dựng các nghĩa địa. Vì thế, các hang động nơi đây lưu trữ những bằng chứng quan trọng về sự tiến hóa của loài người nói chung và thời kỳ tiền sử của Levant nói riêng.
Giá trị phổ biến đặc biệt của di sản
Ở núi Carmel và bờ biển Carmel có hơn 210 điểm phát hiện dấu vết người tiền sử, có niên đại 150.000 năm. Một trong những hang động lớn trong quần thể hang động Carmel này là Nahal Me’arot. Đây là nơi ở chính của người tiền sử, trong khi số khác là nơi ở tạm theo mùa (ở thung lũng Oren) hoặc là nơi chế tác công cụ.
Bốn hang động chính trong quần thể nói trên đã được bổ sung vào danh sách di sản Thế giới của UNESCO vào 06/2012, bao gồm: Tanur (Tabun), Gamal (el Jaml), Nahal (el Wad) và Gedi (es Skhul). Chúng nằm cách Ein Hod 4km về phía Nam (gần Atlit), trên đường Haifa-Tel-Aviv và ở rìa phía Tây của Núi Carmel.
Các hang động này lần đầu tiên được khai quật vào những năm 1930 bởi nhóm nghiên cứu do Dorothy Garrod đứng đầu, là những hang lâu đời nhất ở Núi Carmel, có từ 500.000 năm trước đây.
Bốn hang động trên núi Carmel (Tabun, Jamal, el-Wad và Skhul) cùng với các rặng san hô hóa thạch nằm cạnh nhau dọc theo sườn phía Nam của thung lũng Nahal Me’arot, thung lũng đá dốc đứng hướng ra đồng bằng ven biển phía Tây của dãy núi Carmel mang lại một môi trường cảnh quan sinh động cho khu định cư thời tiền sử.
Di chỉ nằm trên núi Carmel trải dài hết cả sườn núi xuống rặng san hô hóa thạch được bảo tồn tốt nhất bên bờ Địa Trung Hải. Những rặng san hô này cũng là bằng chứng cho thấy sự tiến hóa nửa triệu năm của con người, từ thời đại Đồ đá cũ cho tới ngày nay. Nó được công nhận là nơi cung cấp những chứng cứ về một thời kỳ quan trọng trong sự phát triển của loài người.
Những phát hiện khảo cổ học cho thấy sự có mặt của người hiện đại nơi đây, từ việc thực hiện các nghi lễ chôn cất, những kiến trúc bằng đá và việc chuyển đổi từ cuộc sống săn bắn hái lượm sang cuộc sống sản xuất nông nghiệp. Giá trị đặc biệt của di chỉ thể hiện qua 4 hang động, các rạng san hô, các hiện vật khai quật và những mảnh xương người tiền sử tìm được ở đó; cảnh quan ở các hang động Wadi el-Mughara cho thấy môi trường thời tiền sử trong hang. Các cuộc khai quật ở rặng san hô el-Wad, di tích các ngôi nhà đá, giếng nước đều chứa đựng bằng chứng về vùng Natufian.
Di chỉ khảo cổ trên núi Carmel và cả rặng san hô được Unesco công nhận là Di sản văn hóa thế giới theo các tiêu chí sau:
Tiêu chí (iii): di chỉ các hang động Nahal Me'arot (Wadi el-Mughara) là các hang động có lịch sử lâu đời nhất trong quá trình phát triển văn hóa thế giới thời kỳ tiền sử. Tại đây đã tìm thấy bằng chứng về sự tiến hóa của nhân loại cách đây nửa triệu năm trước. Di chỉ còn cho thấy sự tồn tại đồng thời của cả hai tộc người Néandertan và người Mousrerian. Như vậy, nơi đây đã trở thành một địa điểm quan trọng trong sự tiến hóa của con người nói chung và thời tiền sử ở Levant nói riêng. Những nghiên cứu tại các hang động Nahal Me’arot và Wadi el-Mughara cũng cho thấy sự kết hợp giữa các ngành khoa học đã giúp cho việc khai quật, nghiên cứu trở nên dễ dàng hơn nhiều.
Tiêu chí (v): Các hang động Nahal Me’arot (Wadi el-Mughara) nằm trong trung tâm văn hóa Natufian của Địa Trung Hải. Nơi đây lưu giữ nhiều bằng chứng văn hóa quan trọng của thời kỳ đồ đá cũ. Và những minh chứng lịch sử của sự tiến hóa về cách sống từ thời đồ đá cũ đến cách sống thời kỳ đồ đá mới, từ cộng đồng du mục đến cộng đồng định cư phức hệ, từ cuộc sống săn bắn hái lượm sang cuộc sống sản xuất nông nghiệp.
Các nhà khảo cổ học còn tìm được những mẫu hóa thạch mà dựa vào đó có thể phác họa được khuôn mặt người tiền sử.
Tính toàn vẹn của di sản
Ngoài những tiêu chí trên, hệ thống hang động, các hang động Tabun, Jamal, Nahal Me'arot, Wadi el-Mughara và rạng san hô bên bờ Địa Trung Hải còn là địa điểm bảo tồn khá nguyên vẹn những giá trị văn hóa, lịch sử về con người và đời sống canh tác của con người cũng như quá trình tiến hóa của người tiền sử.
Hơn 90 năm khai quật khảo cổ học đã thiết lập được tính xác thực của di chỉ hang động Nahal Me’arot và Wadi el-Mughara cũng như thiết lập những tài liệu quan trọng về nguồn gốc của con người, hệ sinh vật, hành vi và văn hóa. Các hang động, rặng san hô và các cấu trúc được khai quật cùng với các hiện vật, xương người tiền sử tìm được tại đây cho thấy giá trị của di sản.
Các yếu tố cần thiết cho việc bảo vệ và quản lý di sản
Di chỉ khảo cổ trên núi Carmel đã được chính quyền Israel tuyên bố bảo vệ nghiêm ngặt và chính thức công nhận đây là Trung tâm bảo tồn thiên nhiên quốc gia vào năm 1971. Tài sản được Chính quyền bảo vệ bao gồm Khu vực di chỉ trên núi, rạng san hô, các khu vực khai quật khảo cổ. Hiện nay, các tổ chức quốc tế vẫn đang tiếp tục có những kế hoạch để khai quật và tìm hiểu, nghiên cứu cũng như tìm các biện pháp bảo tồn nguyên trạng khu vực di chỉ này.
Một số hình ảnh về di chỉ về sự tiến hóa của loài người trên núi Carmel :
Nguyễn Thúy
Theo: http://whc.unesco.org/